Categorie: Festivalkrant

Huiswerk maken met de radio aan. Zo studeerde Bredanaar DJ Didier Red, die eigenlijk Jeroen Polak heet. Ook dit jaar draait Jeroen wel ergens enkele uren op het Breda Jazz Festival. Zijn jazzliefde zit diep.

Door Josien van Uijthoven

DE SOULSHOW VAN FERRY MAAT

Jeroen Polak was als kind reeds in de weer met muziek. In de brugklas maakte hij ’s avonds zijn huiswerk met de radio aan, waardoor hij kennis maakte met de Soulshow van Ferry Maat en verschillende muziekstijlen – zoals hiphop, funk en soul via VPRO’s Wilde Wereld. Dankzij zijn bijbaantje kon hij destijds zijn eerste plaat kopen. Na een aantal jaren bezig te zijn geweest met het mixen van muziek en het uitvogelen van de andere vaardig- heden die het DJ vakgebied kent, begon het succes- verhaal van Jeroen in 1992.

KONINGINNEDAG 1992

De platenzaak Tunes Ville aan de Haagdijk was de ontmoetingsplek voor Bredase DJ’s, waar Jeroen onder andere Tijs Verwest (later bekend als DJ Tïësto) leerde kennen. Tijs speelde toentertijd in club Spock, de voorzaal van de Graanbeurs: een locatie die erg geliefd was onder de DJ’s. Op 30 april 1992 kreeg Jeroen een telefoontje van Tijs met de vraag of hij kon invallen op het Koninginnedagfeest in de Graanbeurs, de oorspronkelijke DJ was verhinderd. Voor Jeroen was dit een droom die uitkwam en hij greep zijn kans.

JULES DEELDER

In die tijd was hij zo verslingerd aan muziek, dat de interesse naar andere muziekstijlen groeide. Zijn honger werd onder andere gestild door de boeken van Jules Deelder, die naast schrijver ook jazz DJ en jazzdrummer is. Hij beschreef in zijn boeken vaak hoe hij jazzplaten ging scoren, iets wat Jeroen van hem overnam. Langzamerhand groeide zo de interesse in jazz en jazz gerelateerde muziek, zoals jazz funk en acid jazz.

BREDA JAZZ FESTIVAL

In deze tijd werkte Jeroen in de platenzaak Magik, waar de zoon van Peter Mingaars regelmatig langskwam. Via zijn zoon had Peter lucht gekregen van het repertoire van Jeroen, namelijk jazz, funk en soul. Het Breda Jazz Festival zocht een artiest die kon draaien in de pauzes van de bands. Jeroen greep ook deze kans en draait dit jaar voor zijn 19de keer. En als klapper op de vuurpijl, heeft Jeroen zijn inspiratiebron Jules Deelder mogen ontmoeten op het Breda Jazz Festival. Het bleef niet alleen bij het vragen van een handtekening, Jeroen mocht zelfs spelen voordat Jules opkwam.

Het Breda Jazz Festival kent veel trouwe bezoekers. Er komen ook steeds heel veel nieuwe jazzliefhebbers bij. Voor een aantal van hen is jazz nieuw. En daarom leek het ons een goed idee om de jazz eens simpel en duidelijk uit te leggen. Gewoon omdat het kan. Aan de hand van een goed boek.

Door Benno Roozen | Foto Louis Armstrong: Pixabay

WAT IS JAZZ EIGENLIJK?

Tsja, dat is meteen een moeilijke vraag om te beantwoorden, want daar zijn de (jazz-)geleerden het niet over eens. Een poging? De belangrijke kenmerken van jazz zijn dat de muziek moet swingen, de muzikanten moeten improviseren, en je hoort accenten in de muziek op plaatsen waar je die niet verwacht. En als het goed is kun je dan niet meer stil blijven zitten.

HOE EN WAAR IS JAZZ PRECIES BEGONNEN?

Dat is een ingewikkeld verhaal met talloze slagen om de arm, maar jazz werd rond de eeuwwisseling van 1900 geboren in New Orleans. Jazz is dus meer dan 100 jaar oud. Zwarte Amerikanen combineerden hun eigen muziek met Europese instrumenten en klassieke ingrediënten. De elementaire ritmes, de emotievolle zanglijnen en het gebruik van slag- en andere instrumenten kwamen rechtstreeks uit Afrika. Ook speelden de blues van de slaven en de gospel uit de zwarte kerkgemeenschappen een grote rol.

WIE BEGONNEN ER MET JAZZ?

Jazz kent veel grote namen. De geschiedenis van Jazz wordt geschreven door honderden muzikanten. Slechts een handvol getalenteerde musici steken erbovenuit als de echte vernieuwers in de eerste 60 jaar. Louis Armstrong was de held van de New Orleans-jazz en maakte in het New Orleans van de jaren twintig van de vorige eeuw de eerste belangrijke jazzopnamen. En Benny Goodman stond symbool voor de big-bandswing in de jaren dertig en was een geweldige klarinettist en leider van een van de eerste populaire jazzensembles waarin zwarten en blanken samen speelden. Andere grote namen: Duke Ellington (bandleider, componist en pianist), Dizzy Gillespie en Charlie Parker (uitvinding van de bebop = snelle jazz met veel improvisatie).

EN WIE KWAMEN ER DAARNA?

Ook na de jaren zestig bleef de jazz bloeien. De jaren zeventig brachten meer elektronische jazz, met de pianisten Chick Corea en Herbie Hancock die experimenteerden met synthesizers. En met Miles Davis die funk, rock en soul in zijn muziek samenbracht. De laatste jaren werken jazzmuzikanten met musici uit allerlei andere genres. Bijvoorbeeld: Dave Brubeck werkte met symfonie- orkesten. Saxofonist Joshua Redman trad op met de Rolling Stones. Herbie Hancock maakte opnamen met de rocksterren Carlos Santana en Sting.

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE INSTRUMENTEN WAARMEE JE JAZZ SPEELT?

Hoewel jazz op elk denkbaar instrument kan worden gespeeld, spelen enkele instrumenten een sleutelrol in de ontwikkeling van het genre. Denk aan bas, drums, piano, trompet en saxofoon. Bas, drums en piano komen bijeen in de ritmesectie, die de muziek voortstuwt. Pianisten kunnen ook akkoorden en melodieën spelen. Trompetten en saxofoons dragen de melodie en improviseren met een krachtige toon die gemakkelijk boven de band uitkomt. Het geluid van deze blaasinstrumenten lijkt soms op dat van de menselijke stem. Dat is waarschijnlijk een belangrijke reden dat deze instrumenten zo ontzettend geschikt zijn om emoties over te brengen. Andere muzikale gangmakers in de jazz zijn trombone, klarinet, fluit, gitaar, vibrafoon en het orgel.

De trombone? Je kunt ermee schitteren, je kunt ermee dienen, en het instrument reflecteert je persoonlijkheid, zeggen de bespelers Peter, Han en Bart. Bovenal is de trombone de grote verbinder. Dat komt goed uit, nu hij centraal staat op dit Breda Jazz Festival.

Door Jelle Boonstra | Foto: Willem Paterik

PETER VAN STEEN

Is de trombone het archetype van een instrument dat zijn bespeler kiest? Absoluut, zegt Peter van Steen (58) van Jazz Connection. Zijn favoriete oom, Loe, bespeelde zo’n trombone en Peter mocht het als jochie van twaalf uitproberen. “Ik kreeg er nog geluid uit ook”. Peter kon al een beetje meespelen met een plaat van Jan Boezeroen. Een natuurtalentje dus. En oude liefde roest niet. Nog steeds is het een ultiem levensgeluk om na een drukke dag op het werk — als manager in de zorg — anderhalf uur te spelen, de problemen verdampen dan waar je bij staat. Een trombone is een extravert instrument, en jazeker, de meeste bespelers ook, zegt hij. Peter haalt ze er zo uit, ook als hij ze zonder instrument op een festival tegen komt: dát is een trombonist, of een saxofonist. Iemand zei ooit tegen hem dat trombonisten de ‘gezelligste mensen’ van het orkest zijn. In elk geval zijn ze erg sociaal. “We zijn de verbinders. In de oude muziek uit New Orleans zeker: de trompet speelt daar de melodie, de klarinet dartelt eromheen en de trombone vult op, tail-gaiting, met een mooie zwier maak je het allemaal net even compleet”.

OP BED VOOR EEN FOTO

Peter behandelt z’n muze met respect. Toen hij in 2015 een nieuwe trombone kocht, werd die eerst op bed gelegd. Voor een fotoserie. “Want er zat nog geen krasje op”. Dat instrument wordt zorgvuldig bewaard in de koffer. Mét respect en zonder stof. Bij carnaval gaat z’n oudste trombone mee, eentje die hem nu al 41 jaar in het leven vergezelt. Ze zien hem graag komen met z’n trombone “Dat is gewoon een humoristisch instrument” — blijkt op de dweilavonden. Aan het eind van een carnavalsavond doet hij altijd zo’n mooie haal met de schuif om- hoog en omlaag hooee-waa-oooep! “Dan heb je altijd de lachers op de hand”.

HAN KLEEMANS

Han Kleemans kijkt anders naar het instrument dat hij sinds z’n 14de bespeelt (hij is nu 68). Hij begon bij St. Cecilia in Princenhage. Ook hij raakt maar niet uitgekeken op de trombone. “Bij fusion en met elektronica en het dubbelen van partijen ontdek ik elke keer nieuwe mogelijkheden”. Hij ziet de trombone nou juist niét als het instrument dat de boventoon voert. “De trombone heeft de middenstem, eentje die heel dienstbaar is aan de klank in het orkest”, zegt hij. Misschien staat hijzelf net wat anders in het leven, hij klinkt in elk geval serieuzer — en de trombone voegt zich als vanzelf naar de persoonlijkheid. Dat het instrument wel in de gezellige hoek zit van een orkest, dat is zeker. “Je hebt de trompettisten, achterover gekamd haar en puntschoentjes, altijd in het middel- punt. Trombonisten zijn vaak dikbuikig, altijd te laat — en ze blijven na afloop het langst hangen”. Daar lacht hij bij — hij herkent zich in het profiel.

BART GOOSEN

Bart Goosen van Miss Lulu White, fysiotherapeut in het dagelijkse leven, speelt veel dansmuziek uit de jaren twintig. In zijn muziekkamer thuis heeft hij zes trombones, de oogst die hij in het bestaan van musicus gaandeweg opdeed. Maar er staan evengoed een accordeon en een banjo, en er hangen drie gitaren — want z’n muzikale eetlust is groot en veelzijdig. Niettemin is zijn favoriete instrument een trombone gebleven, de Conn 44H Vocabell uit 1937 in dit geval, met een mooie warme toon, die zo prima past in het ensemble. Mooi om te zien bovendien, gemaakt in een Art Deco stijl. Bart speelt zowel contrabas als trombone en dat is geen toevalligheid — allebei leggen ze een basis als van cement in een orkest, zorgen voor de bruggetjes en een ondersteuning als een ander een solo speelt. De ene muziek- regel logisch en met mooie akkoorden aan de andere verbinden, dat is de taak die hem pleziert.

BANG VOOR EEN TROMBONIST

Vrezen de collega’s in het orkest de trombonist niet stiekem een beetje? Hun schuif heeft immers de kracht van een bokshandschoen en de actieradius kan groot zijn bij een enthousiaste draai vanuit de heupen, als de muziek eenmaal z’n opzwepende effect toont. Toch is dat allerminst het geval. Bart: “De schuif wordt op een zeker moment het verleng- stuk van jezelf, in de haptonomie zeggen ze dat je je gevoel kunt verleggen, het uiteinde van je schuif wordt op een zeker moment onlosmakelijk aan jezelf verbonden. Daarom kun je met je ogen dicht spelen en toch nooit iets raken”. ”Moet ook niet” zegt Bart: “als je tegen iets aan botst, gaat de schuif kapot en kun je dus niet meer verder spelen”. En dat is de nuchtere waarheid.

Jurgen Blommaert heeft zijn roots in de bluesmuziek en is bijna 20 jaar bij Breda Barst betrokken. Sinds 2012 is hij voorzitter. Daarnaast is Jurgen actief voor de Stichting Rhythm & Blues Breda. Je zou haast vergeten dat hij ook nog een fulltime baan heeft.

Door Edwin van den Heijkant / Foto: Stefan Oomes

UIT MIJN COMFORTZONE

Bij de vraag “Wat is jouw Breda Jazz Festival gevoel” hoeft Jurgen niet lang na te denken. “Breda Jazz Festival is voor mij het evenement om vrienden en bekenden van weleer te ontmoeten. Met een drankje in de zon samen genieten van het goede bourgondische leven in ons mooie Breda. De muziek is daarbij toch een beetje ondergeschikt. Ik ben gedurende het festival vooral te vinden bij het bluespodium voor de Bruine Pij. Je ziet me ook bij de Beyerd waar ik de programmering doe van de bluesbands die daar optreden. Dankzij een goede vriendin van mij, een echte jazzkenner, laat ik me tijdens het festival wel uitdagen om buiten mijn comfortzone te treden en op zoek te gaan naar een jazzstijl die ik leuk vind. Dan kun je me zomaar tegenkomen in de Willem Merkxtuin of een ander podium waar muzikanten met de ideale mix van diverse jazzstijlen mij muzikaal weten te raken.”

DE OVEREENKOMSTEN

We praten verder over wat Breda Jazz Festival en Breda Barst met elkaar gemeen hebben. Jurgen roemt dat typische Bredase gevoel dat je bekruipt bij het bezoeken van beide evenementen. Dat is wat deze festivals ook zo uniek en populair maakt. De ontspannen en relaxte sfeer, het buiten zijn, het gratis genieten van een lekkere muziekcocktail. Jurgen typeert beide festivals als erg verschillend. Echte samenwerkingsverbanden zijn er niet. Toch zou dat op verschillende vlakken best waardevol kunnen zijn, vindt Jurgen. “Op het gebied van sponsoring kunnen we elkaar helpen. We vissen als groot Bredaas evenement toch in dezelfde vijver. Wellicht dat we samen kunnen optrekken richting grote Bredase bedrijven.”

OP ZOEK NAAR HET EXPERIMENTELE

Nog even terug naar de muziek. Een echte jazzkenner is Jurgen niet. Hij roemt wel drie muzikale grootheden. Chet Baker, Cassandra Wilson en Tom Waits. “Van Cassandra word ik zo blij. Zij heeft het unieke talent haar muziek – een mix van blues en folk – te overgieten met een unieke jazzy sound. Daar houd ik van. Op zoek gaan naar het experimentele maar wel dicht bij jezelf blijven. Dat is voor mij de jazzstijl waar ik dol ben.”

Thierry Aartsen is blij weer terug te zijn in ‘zijn’ Breda na een vermoeiende werkweek in de Haagse politiek. Aartsen, pas 29 jaar jong, is sinds september 2018 lid van de Tweede Kamer namens de VVD. Hij is onder meer woordvoerder van cultuur. “Ik voel me als een vis in het water in Den Haag. De invloed die je hebt om iets te bereiken voor de samenleving geeft mij een enorme drive.”

Door Edwin van den Heijkant | Foto: Frank Pellens

RELAXTE SFEER

Bij de vraag naar zijn gevoel voor het Breda Jazz Festival verschijnt een grote glimlach op zijn gezicht. “Lekker 4 dagen sjouwen”, vat Thierry dat gevoel zonder na te denken samen. “Voor mij is het Breda Jazz Festival een geweldig evenement om met vrienden te genieten. Wat ik zo bijzonder vind is de relaxte sfeer die er heerst op dit festival. Dat roemen mijn vrienden die van buiten Breda komen. Het publiek dat het festival bezoekt is niet louter jazzpubliek. Natuurlijk zie je die fanatiekelingen die het programmaboekje minutieus uitpluizen op zoek naar dat ene jazzbandje. Vind ik mooi. Zo goed voorbereid ben ik niet. Ik laat me verrassen door het podium waar ik toevallig sta. Zo stond ik vorig jaar op de Havermarkt bij de band van voorzitter Bart Wouters, Jazz Connection. Die speelde op zo’n gave wijze nummers van Jungle Book in die oranje pakken van ze. Geweldig. Iedereen ging uit z’n dak. Daar geniet ik van.”

JAZZ IS VOLKSCULTUUR

Een jazzliefhebber is Thierry Aartsen niet. ” Hij houdt van Nederlandstalige muziek, en wel het echte levenslied. Vier dagen per jaar laat hij zich maar al te graag onderdompelen in de muziekstijl die niet de zijne is. “Die looporkesten. Hartstikke leuk. Wat oudere muzikanten die zoveel plezier uitstralen en daarmee het publiek weten te pakken. Ook dat is het Breda Jazz Festival. Jazz in Breda is voor mij cultuur, volkscultuur. Daar maak ik me hard voor in Den Haag. Dit soort evenementen moeten we koesteren. Het is laagdrempelig voor iedereen en dat maakt zo’n festival heel bijzonder. Ik hoop dan ook dat het Breda Jazz Festival tot in lengte van dagen mag blijven bestaan.”

FEEST OP HET KERKPLEIN

Nog even terug naar vorig jaar. “Die gasten uit Frankijk”, vervolgt Thierry. “Hoe heten ze ook alweer? O ja, The Spunyboys. Man, wat een feest was dat op het Kerkplein.” Zijn ogen glinsteren bij het ophalen van deze herinnering. “Als straks het zonnetje gaat schijnen, krijg ik weer zin in het Breda Jazz Festival. Heerlijk vier dagen buiten en zorgeloos met vrienden op pad. Volle bak genieten.”